Zonnepanelen bij stroomuitval klinken als een ideale oplossing. Je hebt panelen op je dak liggen, de zon schijnt … dus stroom zou je toch gewoon moeten hebben? In de praktijk blijkt het niet zo simpel. Veel mensen ontdekken pas tijdens een storing dat hun zonnepanelen dan juist niets doen.
Toch is het wél mogelijk om ook bij stroomuitval stroom van je zonnepanelen te gebruiken, als je er rekening mee houdt in je voorbereiding. In dit artikel lees je hoe het zit, waarom standaard systemen uitvallen, en wat je nodig hebt om wél te profiteren van je eigen stroom wanneer het net plat ligt.
Werken zonnepanelen bij stroomuitval? De techniek uitgelegd
Zonnepanelen leveren stroom op zodra er zonlicht op valt. Toch betekent dat niet automatisch dat je bij een stroomstoring kunt vertrouwen op je eigen panelen. De meeste zonnepaneleninstallaties in Nederland zijn namelijk aangesloten op het elektriciteitsnet via een zogenaamde omvormer. Die zet de opgewekte gelijkstroom (DC) om naar bruikbare wisselstroom (AC). Maar hier zit een addertje onder het gras.
Bij stroomuitval schakelt een standaard omvormer zichzelf automatisch uit. Dat is geen fout, maar juist een veiligheidsmaatregel. Het voorkomt dat er stroom terug het net op gaat terwijl monteurs bezig zijn met herstelwerk. Deze automatische uitschakeling heet ook wel anti-islanding.
Zonder netspanning denkt je systeem dus: “er is iets mis, ik stop met leveren.” Gevolg: ook als de zon fel schijnt, komt er niets bruikbaars je huis binnen. Dat betekent dat je zonder aanpassingen géén gebruik kunt maken van je zonnepanelen bij stroomuitval.
Gelukkig zijn er manieren om dit wél mogelijk te maken. Daar gaan we in het volgende deel dieper op in.
Waarom je bij stroomuitval geen stroom van zonnepanelen krijgt (zonder aanpassing)
Wanneer de stroom uitvalt, valt je zonnestroomsysteem meestal ook stil. Dat klinkt tegenstrijdig, maar het zit zo: de meeste installaties zijn netgekoppeld, wat betekent dat ze samenwerken met het elektriciteitsnet. De stroom die je opwekt, wordt deels direct gebruikt en de rest gaat terug naar het net.
Bij een storing schakelt de omvormer automatisch uit. Dit mechanisme, bekend als anti-islanding, voorkomt dat jouw installatie ongewenst stroom blijft terugleveren. Dat zou gevaarlijk kunnen zijn voor monteurs die aan het net werken. Het systeem “ziet” dus dat het net wegvalt en stopt onmiddellijk met functioneren.
Je zonnepanelen zijn hierdoor afhankelijk van een stabiel net om te werken. Geen net? Geen stroom, ook niet voor je eigen gebruik.
Daarnaast ontbreekt er vaak iets essentieels: een manier om je eigen stroom af te nemen buiten het net om. Zonder omvormer met back-upfunctie, zonder accu, en zonder gescheiden circuit in huis, kun je niets met de stroom die je panelen eventueel zouden kunnen leveren.
Wil je écht voorbereid zijn, dan zul je je systeem anders moeten inrichten. Wat daarvoor nodig is, lees je hieronder.
Zonnepanelen gebruiken bij stroomuitval? Dit heb je nodig
Wil je tijdens een stroomstoring tóch gebruikmaken van je zonnepanelen, dan moet je systeem daarop voorbereid zijn. Een standaard installatie is daar simpelweg niet op gebouwd. Gelukkig zijn er technische oplossingen die dit mogelijk maken, als je weet waar je op moet letten.
Om zonnepanelen bij stroomuitval te gebruiken, heb je het volgende nodig:
- Hybride of off-grid omvormer
Een gewone omvormer schakelt uit bij netuitval. Een hybride of off-grid omvormer kan wél zelfstandig stroom blijven leveren. Deze types kunnen automatisch overschakelen naar een noodstroommodus zodra het net wegvalt. - Noodstroomschakelaar of EPS (Emergency Power Supply)
Dit is een extra schakeling die het net scheidt van je huisinstallatie wanneer er een storing is. Zo zorg je dat de opgewekte stroom veilig en lokaal gebruikt kan worden, zonder terug te vloeien naar het net. - Thuisaccu (optioneel maar aan te raden)
Zonnepanelen leveren alleen stroom als de zon schijnt. Een accu vangt de opgewekte energie op en bewaart die voor later, bijvoorbeeld voor de nacht of bewolkte dagen. - Gescheiden stroomgroep voor essentiële apparaten
Denk aan je koelkast, wat lampen of je router. Een noodstroomcircuit voorkomt dat het hele huis stroom trekt en je systeem overbelast raakt.
Zonder deze aanpassingen blijft je zonnestroom nutteloos zodra het licht uitgaat. Maar met de juiste opbouw kun je jouw huis wél voorzien van basisstroom, ook als het hele blok zonder zit.
Mag het zomaar? Zonnepanelen gebruiken bij stroomuitval en de wet
Zonnepanelen gebruiken tijdens een stroomuitval is toegestaan, zolang je systeem veilig is ingericht en niet teruglevert aan het net tijdens de storing. Dat is precies waarom een noodstroomschakelaar of EPS-systeem zo belangrijk is: deze voorkomt dat jouw installatie spanning op het openbare net zet, wat levensgevaarlijk kan zijn voor monteurs.
In Nederland geldt de NEN 1010-norm voor veilige elektrotechnische installaties. Die stelt dat bij noodstroomvoorzieningen het net fysiek gescheiden moet worden van de binneninstallatie bij uitval. Laat daarom altijd een erkend installateur je systeem aanpassen als je stroomvoorziening wilt uitbreiden met back-upfunctionaliteit.
Een volledig off-grid systeem valt buiten de normale netregels, maar moet wél veilig worden gebouwd en aangesloten. Controleer bij je netbeheerder of je systeem aan de voorwaarden voldoet, zeker als je deels gekoppeld blijft aan het net.
Slim voorbereid: noodstroom van zonnepanelen combineren met batterijen
Zonnepanelen leveren alleen stroom zolang de zon schijnt. Dat maakt een thuisaccu een slimme toevoeging als je ook ’s avonds of bij bewolkt weer stroom wilt tijdens een uitval. De combinatie van zonnepanelen en een batterij verandert je systeem van passief in actief: je slaat overdag op wat je later nodig hebt.
Een thuisaccu (zoals een lithium-ion batterij) vangt het overschot aan opgewekte stroom op. Tijdens een storing schakel je dan automatisch of handmatig over op accustroom. Hoeveel je kunt gebruiken, hangt af van de capaciteit van je batterij en het verbruik van je apparaten. Een koelkast, wat verlichting en je telefoon opladen is meestal geen probleem. Koken of elektrisch verwarmen vraagt veel meer.
Batterijen zorgen er ook voor dat je bij kortere stroomstoringen nauwelijks iets merkt. Als de omschakeling soepel verloopt, blijft alles draaien alsof er niets aan de hand is.
Vergelijk je het met andere noodstroomopties, zoals een aggregaat, dan biedt een batterijoplossing flink wat voordelen:
- Geen herrie of uitstoot
- Automatisch in- en uitschakelen
- Geen brandstof nodig
- Lage onderhoudskosten
Een nadeel is de hogere aanschafprijs. Maar voor wie inzet op zelfredzaamheid en een betrouwbare back-up zoekt, is dit een investering die loont.
Zonnepanelen en stroomuitval in de praktijk: wat kun je verwachten?
Zelf stroom opwekken tijdens een storing klinkt ideaal, maar het is belangrijk om realistisch te blijven over wat je kunt doen met die energie. Zelfs met een goed systeem is het meestal geen vervanging van het volledige net. Je zult moeten kiezen wat echt belangrijk is.
Tijdens een stroomuitval kun je met zonnepanelen en een noodstroomvoorziening bijvoorbeeld het volgende draaiende houden:
- Basisverlichting in een paar ruimtes
- Je koelkast of vriezer om voedsel te bewaren
- Je telefoon, laptop of noodradio opladen
- Een router voor internet (mits de provider ook stroom heeft)
Zwaardere apparaten zoals wasmachines, ovens of elektrische verwarming zijn meestal te belastend. Je systeem kan die piekvermogens vaak niet aan, zeker als je op batterij werkt.
Slim verbruik is cruciaal. Gebruik apparaten om en om, trek geen onnodige stroom, en kies bewust welke ruimtes je van stroom voorziet. Een aparte groep voor noodverbruik is dan ook geen luxe maar noodzaak.
Zorg daarnaast voor extra oplossingen voor als het systeem faalt of als de zon een paar dagen wegblijft. Denk aan een noodradio, een firestarter voor warme maaltijden of manieren om licht te maken zonder elektriciteit. Zo bouw je gelaagde veerkracht in je huishouden.
Een stap verder: off-grid wonen met zonnepanelen
Wie volledig onafhankelijk wil zijn van het elektriciteitsnet, komt al snel uit bij een off-grid systeem. Daarmee ga je een stap verder dan alleen noodstroom bij uitval: je regelt áltijd je eigen stroom. Geen energieleverancier, geen netaansluiting, geen afhankelijkheid van buitenaf.
Zo’n systeem vraagt meer dan alleen wat panelen en een accu. Je hebt een krachtige off-grid omvormer, voldoende accucapaciteit, en een gedetailleerd inzicht in je energieverbruik nodig. Omdat je niet kunt terugvallen op het net, moet alles kloppen: van opwekking tot opslag en verbruik.
Daarnaast vergt off-grid leven ook mentale voorbereiding. Je leert leven met beperkingen, vooral in de winter of bij meerdere dagen bewolking. Vaak combineren mensen off-grid systemen daarom met alternatieven, zoals een aggregaat of zonnepaneel met windturbine.
Off-grid gaan is niet voor iedereen, maar het laat wel zien wat er mogelijk is als je echt zelfvoorzienend wilt worden. Meer weten over dat onderwerp? Lees dan ook eens Wat is zelfvoorzienend leven? Alles wat je moet weten om zelfredzaam te worden.
Voorbereid zijn is alles: benut je zonnepanelen ook bij stroomuitval
Zonnepanelen kunnen een waardevolle bron van energie zijn, ook wanneer het net uitvalt. Maar zonder de juiste voorbereidingen blijf je in het donker staan, letterlijk. Met een slimme omvormer, een noodschakelaar en eventueel een accu zorg je ervoor dat jouw installatie blijft draaien wanneer anderen zonder zitten.
Denk vooruit, maak bewuste keuzes en bouw een systeem dat niet alleen goed presteert in het dagelijks leven, maar ook functioneert als het erop aankomt. Zo vergroot je je zelfredzaamheid en ben je beter voorbereid op wat er komt.
Benieuwd naar manieren om je stroomvoorziening verder te versterken? Bekijk dan eens onze inzichten over noodstroomvoorzieningen en ontdek welke oplossingen passen bij jouw situatie.
Veelgestelde vragen over zonnepanelen bij stroomuitval
Niet standaard. De meeste systemen schakelen uit bij netuitval. Je hebt een hybride of off-grid omvormer nodig, gecombineerd met een noodstroomschakelaar en eventueel een accu, om stroom te blijven gebruiken.
Ja, maar alleen als je systeem daarvoor is ingericht. Zonder netstroom schakelt een standaard omvormer uit. Met de juiste aanpassingen (zoals een back-upomvormer en gescheiden stroomgroep) kunnen je panelen wél blijven leveren.
Dat kan, mits je systeem beschikt over noodstroomfunctionaliteit (EPS of ESS). In combinatie met een accu kun je ook bij afwezig zonlicht of ’s nachts stroom gebruiken. Zonder deze aanpassingen werken je panelen niet als noodvoorziening.
Ja, dat heet een off-grid systeem. Daarbij ben je volledig onafhankelijk van het elektriciteitsnet. Het vereist wel extra investeringen in apparatuur, opslag en een slimme opbouw van je energiesysteem.
Blijf scherp. Blackout Base, uit.